โรงเรียนดงรักวิทยา จ.ศรีสะเกษ

รู้จักสถานศึกษา : โรงเรียนต้นแบบเพศศึกษา

มุมมองผู้บริหาร

ครูเพศศึกษา

เสียงจากผู้เรียน

การจัดการเรียนรู้เพศศึกษา

ฐานข้อมูล

โรงเรียนดงรักวิทยา จ.ศรีสะเกษ

ู้“อยู่ที่ครูและผู้บริหารว่าต้องเห็นความสำคัญและมองไปในทางเดียวกัน เพราะถ้าครูเอาจริง แต่ผู้บริหารไม่ได้สนับสนุน ไม่ให้ขวัญกำลังใจ ถึงจะไม่มาเปลี่ยนแผนการสอนของครู แต่การสอนก็ทำได้ยาก เพราะ “ไฟ” ของครูก็จะแผ่วลงง่าย ฉะนั้น ทั้งสองฝ่ายนี้สำคัญพอๆ กัน”

ภารกิจของ สุจิตรา จูมสีมา ในฐานะผู้อำนวยการโรงเรียน คือการสานต่อให้โรงเรียนสามารถเป็น
แกนนำในเรื่องการสอนเพศศึกษาได้อย่างต่อเนื่อง นับตั้งแต่โรงเรียนเข้าร่วมโครงการก้าวย่างอย่างเข้าใจมาตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๕๔๘ ซึ่งเริ่มมาก่อนที่เธอจะเข้ามาบริหารโรงเรียนแห่งนี้

โีรงเรียนดงรักวิทยา จ.ศรีสะเกษ

สุจิตรา จูมสีมา์
ผู้อำนวยการโรงเรียน

     “แรกๆ พอรู้ว่าโรงเรียนแห่งนี้เป็นแกนนำเรื่องสอนเพศศึกษา เราเองก็คิดแบบเดียวกับคนอื่นว่า เอ๊ะ
สอนเพศศึกษานี่สอนอะไรกัน แต่พอได้มาเห็นแผนการสอนและการจัดกิจกรรมของครูกับนักเรียน เราก็พบว่าโครงการนี้ไม่ใช่เรื่องการสอนให้มีเพศสัมพันธ์ แต่เป็นเรื่องการสอนให้ดำเนินชีวิตได้อย่างถูกต้อง บทบาทของเราจึงเป็นเรื่องการสนับสนุน ให้คำปรึกษาและให้งบประมาณในการดำเนินงานภายในโรงเรียน รวมทั้งเชื่อมกับชุมชนในการของบจาก อบต. เพื่อนำมาจัดกิจกรรมร่วมกัน เนื่องจากประธานคณะกรรมการสถานศึกษาเป็นนายก อบต. ด้วย ก็ได้รับการสนับสนุนในการทำงานจากหน่วยงานท้องถิ่นอย่างเต็มที่”

     สุจิตราให้ข้อคิดในการสอนเพศศึกษาอย่างต่อเนื่องและยั่งยืนว่าปัจจัยสำคัญอยู่ที่ผู้บริหารและครูผู้รับผิดชอบ ส่วนจำนวนของนักเรียนนั้นไม่มีผลกับการจัดการสอนเพศศึกษาเท่าไหร่

     “อยู่ที่ครูและผู้บริหารว่าต้องเห็นความสำคัญและมองไปในทางเดียวกัน เพราะถ้าครูเอาจริง แต่ผู้บริหารไม่ได้สนับสนุน ไม่ให้ขวัญ กำลังใจ ถึงจะไม่มาเปลี่ยนแผนการสอนของครู แต่การสอนก็ทำได้ยาก เพราะ “ไฟ” ของครูก็จะแผ่วลงง่าย ฉะนั้น ทั้งสองฝ่ายนี้สำคัญพอๆ กัน”

โรงเรียนดงรักวิทยา จ.ศรีสะเกษ

ู้“เด็กๆ มีความรู้ในเรื่องนี้มากขึ้น มีความกล้าที่จะเล่าให้ครู ให้เพื่อนฟังถึงเรื่องความรัก การมีแฟน ซึ่งน่าจะเป็นผลมาจากการสอนเพศศึกษา”

“สิ่งที่ได้จากการไปร่วมอบรมพัฒนาทักษะกิจกรรมกับเด็กทำให้เราเห็นว่า มันไม่ใช่เรื่องยากถ้าเรารู้จักการจัดการ”

คุณากร บุญสาลี

คุณากร บุญสาลี
ผู้ประสานงานโครงการ วิทยากรหลัก และครูที่ปรึกษาชุมนุมเพศศึกษา

“สิ่งหนึ่งที่สังเกตเห็นได้ชัดจากการสอนในวิชาแนะแนวในช่วงสองปีที่เข้าร่วมกับโครงการก้าวย่างฯ คือ เด็กๆ มีความรู้ในเรื่องนี้มากขึ้น มีความกล้าที่จะเล่าให้ครู ให้เพื่อนฟังถึงเรื่องความรัก การมีแฟน ซึ่งน่าจะเป็นผลมาจากการสอนเพศศึกษา เพราะก่อนหน้านี้ สอนแต่เรื่องวิชาการ เคมี ชีวะ ซึ่งเราเองก็ไม่มีโอกาสได้พูดเรื่องพวกนี้เลยในวิชาที่สอน”

ขัตติยานี ผดุงเวียง
ครูสอนภาษาอังกฤษ และที่ปรึกษาชมรม English for Life Club

“ยอมรับว่าพอมาเป็นที่ปรึกษาชมรม ภาระก็เพิ่มขึ้น แต่สิ่งที่ได้มากขึ้นด้วยคือ นอกจากการได้ประสบการณ์ในการทำงานกับเด็กๆ แล้ว สิ่งที่ได้จากการไปร่วมอบรมพัฒนาทักษะกิจกรรมกับเด็กทำให้เราเห็นว่า มันไม่ใช่เรื่องยากถ้าเรารู้จักการจัดการ เพราะเราได้ทักษะการทำงานเป็นทีมกับเพื่อนครูมาใช้ในการทำงานด้วย แล้วความสนิทสนมกับนักเรียนในชมรมที่มีมากขึ้นก็ทำให้เด็กวางใจเรา เพราะเราเก็บความลับได้ ทำให้เรารู้ถึงปัญหาของเด็กๆ ได้เร็วขึ้น”

ขัตติยานี ผดุงเวียง

โรงเรียนดงรักวิทยา จ.ศรีสะเกษ

ความเห็นของสมาชิกชุมนุมเพศศึกษาต่อสิ่งที่ได้รับที่แตกต่างจากการเรียนในห้องเรียน

บางส่วนของสมาชิกชุมนุมเพศศึกษา

รัตนา ธรรมทอง นักเรียนชั้น ม. ๖

“เรียนเพศศึกษาทั้งในห้องเรียนและในคาบชุมนุมเพศศึกษา แล้วพอมาเรียนในชุมนุม ก็ทำหน้าที่สาธิตการสวมถุงยางให้น้องๆ ในชุมนุม ซึ่งมีตั้งแต่ชั้น ม.๑ – ม ๖ รวมแล้ว ๓๒ คน แล้วก็พาน้องทำกิจกรรมหลายๆ เรื่อง เวลาเรียนในชุมนุม เราจะทำได้มากกว่า เพราะมีสื่อหลายแบบทั้งหนัง แล้วก็เกม”

กิตติพงศ์ ทิพบุญ นักเรียนชั้น ม. ๓

“กิจกรรมที่ผ่านมาซึ่งเราทำในฐานะวิทยากรของชุมนุมเพศศึกษา ก็คือเราทำงานร่วมกับชมรม English for life Club จัดอบรมให้กับเพื่อนในโรงเรียน แล้วก็ในหมู่บ้านด้วย โดยเราเป็นพี่เลี้ยงดูแลน้องๆ มีครูที่ปรึกษาไปของบจาก อบต. มาให้เราจัดค่ายแบบไปกลับ ๒ วัน”

ลดารัตน์ บันทอน นักเรียน ชั้น ม. ๑

“ก็ได้เรียนเพศศึกษาในห้องเรียนจากครู ซึ่งการสอนก็จะเป็นแบบสนุกสนาน ได้รู้หลายๆ เรื่องที่ไม่เคยรู้มาก่อน เช่น พวกโรคติดต่อ หรือการทำความสะอาดร่างกายและอวัยวะเพศ แต่หนูชอบการเรียนในแบบชุมนุมมากกว่าในห้องเรียน เพราะมีเวลาเยอะกว่า กิจกรรมก็มีหลากหลาย เวลาพี่สอนก็สนุก มีการสาธิตให้เห็นจริง เช่นเรื่องถุงยางอนามัย และการติดต่อของเชื้อเอชไอวี พี่ๆ เขาจะอธิบายได้ละเอียดกว่าเวลาครูสอนในห้อง”

โรงเรียนเบ็ตตี้ดูเมน 2 ช่องเม็ก จ.อุบลราชธานี

รูปแบบการสอนเพศศึกษา

จัดไว้ในหมวดกิจกรรมพัฒนาผู้เรียน โดยให้ครูทุกคนรับผิดชอบนำไปสอนในวิชาแนะแนวตั้งแต่ ม. ๑ – ม. ๖

ระบบการโค้ช

     เนื่องจากมีการสอนในห้องเรียนทั้งแบบสอนคู่ และสอนเดี่ยว โดยการสอนคู่ เป็นการจับคู่ระหว่างโค้ชกับผู้สอนที่ “มือใหม่” เพื่อให้เป็นการโค้ชไปในตัว แต่สำหรับครูที่ผ่านการอบรมมาตั้งแต่ปีแรกแล้ว จะรับผิดชอบสอนคนเดียว

     นอกเหนือจากใช้การสอนในห้องเป็นการโค้ชภายในตัวแล้ว ก็ยังมีการโค้ชโดยสังเกตการสอนหลังห้องด้วยในบางห้อง ซึ่งในโรงเรียนนี้ มีครูผู้ผ่านการอบรมเป็นโค้ชแล้ว ๓ คน

     ผลจากการโค้ชภายในคือแม้จะมีข้อดีเรื่องความเป็นกันเองระหว่างผู้โค้ชและผู้ถูกโค้ช แต่ก็ยังไม่เกิดประสิทธิภาพเต็มที่ เพราะด้วยความเป็นเพื่อนครู การเตรียมการสอนจึงอาจไม่เต็มที่นักเนื่องจากเกิดความเคยชินระหว่างกัน

บรรยากาศการสอนในห้องเรียน

บรรยากาศภายในห้องชุมนุมเพศศึกษาิ

การส่งเสริมกิจกรรมเยาวชนนอกห้องเรียน

หลังจากมีครูเข้าร่วมอบรมการพัฒนาทักษะการทำกิจกรรมนอกห้องเรียน โรงเรียนแห่งนี้ก็ได้มีการเปิดชุมนุมเพศศึกษา และชมรม English for Life Club ซึ่งเปิดโอกาสให้เยาวชนทำกิจกรรมเพื่อสื่อสารเรื่องเพศและเอดส์ โดยที่ผ่านมา มีการจัดอบรมค่ายแบบไปกลับให้กับนักเรียนในโรงเรียนและโรงเรียนในเครือข่าย ซึ่งการจัดกิจกรรมของชุมนุมเพศศึกษาได้รับงบสนับสนุนจากองค์การบริหารส่วนตำบล (อบต.) ส่วนการจัดค่ายของชมรม English for Life ได้รับงบสนับสนุนจากหน่วยประสานงานโครงการฯ คือ โรงพยาบาลพระศรีมหาโพธิ์

การสนับสนุนให้เกิดกิจกรรมการสอนเพศศึกษาที่ยั่งยืน

ครูผู้สอนเพศศึกษาให้ความมั่นใจถึงความยั่งยืนของการสอนเพศศึกษาในโรงเรียนดงรักวิทยา เนื่องจากโรงเรียนได้ขยายการสอนจากในห้องเรียนไปสู่นอกห้อง โดยส่งเสริมนักเรียนให้จัดกิจกรรมเพื่อสื่อสารเรื่องเพศ เรื่องเอดส์แก่เพื่อนๆ ด้วยกันผ่านการจัดค่าย และยังมีแผนการรณรงค์ให้ความรู้สู่ชุมชนรอบๆ โรงเรียน ซึ่งการทำงานขยายผลในรูปแบบนี้ ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจากหน่วยงานในพื้นที่ คือ องค์การบริหารส่วนตำบล จึงทำให้ครูเชื่อมั่นในความยั่งยืนของการทำกิจกรรมและการสร้างเครือข่ายเพื่อการเรียนรู้เพศศึกษา ดังที่คุณากรได้เล่าว่า

“ในการทำงานสอนเพศศึกษา เราไม่ได้คิดถึงแค่การสอนในโรงเรียน แต่เราอยากให้โรงเรียนที่อยู่ในเขตพื้นที่บริการ หรือโรงเรียนเครือข่ายได้รับความรู้เรื่องนี้ด้วย กลุ่มเป้าหมายที่เราให้ความสำคัญมากเป็นพิเศษ คือ นักเรียนชั้น ม. ๓ เพราะเป็นกลุ่มที่ “แรง” ในด้านความประพฤติ เราเลยจัดการอบรมแบบไปกลับให้พร้อมกัน ซึ่งเราจัดไปแล้ว ๒ ครั้ง ครั้งแรกจัดในนามของชมรม English for life ซึ่งถือเป็นการซ้อมใหญ่ของทีม โดยได้งบจาก node พระศรี แล้วครั้งต่อมาก็จัดในนามของชุมนุมเพศศึกษา โดยของบจาก อบต. ทั้งสองครั้งเราใช้โรงเรียนเป็นสถานที่อบรม แต่เราวางแผนว่าครั้งต่อไป จะของบจาก อบต. พาเยาวชนออกไปทำการรณรงค์เรื่องเพศและเอดส์ตามหมู่บ้านต่างๆ รอบๆ โรงเรียน